گیربکس یکی از قطعات حیاتی خودرو است که به راننده اجازه می‌دهد خودرو را با سرعت‌های مختلف در شرایط متفاوت کنترل کند. در واقع، وظیفه‌ی گیربکس، کنترل گشتاور، سرعت موتور و انتقال قدرت موتور به چرخ‌هاست. خراب شدن گیربکس نه‌تنها رانندگی خشن و پرشتابی را برای شما به ارمغان می‌آورد، بلکه می‌تواند باعث توقف خودرو در وسط جاده شود. به همین دلیل نیاز است تا با علائم خرابی گیربکس آشنا شوید و به‌موقع برای رفع آن اقدام کنید.
در این مقاله از وبلاگ ایگل می‌خواهیم درباره‌ی علائم خرابی گیربکس و دلایل آن صحبت کنیم. تا با توجه به این نکات بتوانید در سریع‌ترین زمان ممکن، وجود مشکل و اختلال در گیربکس را تشخیص دهید، پس در ادامه همراه ما بمانید.
مطالعه‌ی بیشتر: جدیدترین نکات نگهداری خودرو در سال 1401
وظیفه‌ی گیربکس ماشین چیست؟
هنگامی که احتراق در موتور خودرو اتفاق می‌افتد، نیرو به میل‌لنگ که هزاران بار در دقیقه می‌چرخد منتقل می‌شود. گشتاور تولیدی توسط موتور باید متناسب با نیاز خودرو، به چرخ‌ها منتقل شود. وظیفه‌ی کنترل و تنظیم این قدرت با گیربکس یا جعبه دنده‌ی خودرو است. درواقع گیربکس به راننده اجازه می‌دهد تا خودرو را با سرعت‌های مختلف در شرایط متفاوت کنترل کند.
یک گیربکس معمولی دارای چرخ دنده‌های متعدد با دندانه‌های به هم پیوسته است که به شفت خروجی متصل می‌شوند. دنده‌های پایین، دارای چرخ دنده‌های بزرگ‌تری هستند که به موتور اجازه می‌دهد گشتاور بیشتری را به چرخ‌ها برساند، از این‌رو، هنگام رانندگی با سرعت کمتر یا سربالایی از دنده‌های پایین استفاده می‌شود. اما دنده‌های بالا، دارای چرخ دنده‌های کوچک‌تری هستند که سرعت بیشتر و گشتاور کمتری را ارائه می‌دهند و موجب رانندگی نرم و مصرف سوخت بهتر در بزرگراه می‌شوند. از این‌رو، در سرعت‌های بالاتر، از دنده‌های بالا استفاده می‌شود.
۱۲ مورد از علائم خرابی گیربکس
یک گیربکس، معمولاً می‌تواند بیش از 150000 کیلومتر یا با نگهداری مناسب، به اندازه‌ی طول عمر خودرو دوام بیاورد. با این‌حال، این احتمال وجود دارد که گیربکس خودرو، به دلایلی مانند عادت‌های رانندگی ضعیف، نگهداری نامناسب و… زودتر از موعد، دچار نقص شود. در چنین مواقعی با دانستن علائم خرابی گیربکس، می‌توانید به‌موقع به آن رسیدگی کنید و از تعمیرات اساسی و پرهزینه اجتناب کنید. از جمله مهم‌ترین علائم خرابی گیربکس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. شنیدن صداهای غیرمعمول از جعبه دنده
یکی از نشانه‌های معیوب بودن گیربکس، شنیدن صداهای غیرعادی به‌خصوص هنگام تعویض دنده است. یک گیربکس اتوماتیک معیوب، صداهای ناله‌مانند یا وِزوِز ایجاد می‌کند، در حالی‌که گیربکس دستی، صداهای خشن‌تری تولید می‌کند. توجه داشته باشید که این صداها همچنین ممکن است نشان‌دهنده‌ی مشکلات موتور، اکسل (محور) خودرو یا اگزوز باشند، بنابراین باید ماشین خود را بررسی کنید تا مشکل مشخص شود.
۲. مشکل در تعویض دنده
مشکل در تعویض دنده، اغلب نشانه‌ای از خراب بودن گیربکس است. این مشکل می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله گرفتگی فیلتر گیربکس، استفاده از مایع گیربکس بدون استاندارد و خراب شدن سنسورها یا شیر برقی گیربکس، ایجاد شود. در خودروهایی که دارای گیربکس اتوماتیک هستند، ممکن است هنگام تعویض دنده از حالت درایو به پارک، تاخیری در زمان جا افتادن دنده وجود داشته باشد. در خودروهای با گیربکس دستی، با تعویض دنده، دور موتور خودرو بالا می‌رود، اما خودروی شما شتاب نمی‌گیرد.
۳. تاخیر در عملکرد گیربکس
اگر حس می‌کنید در هنگام دنده عوض‌کردن، گیربکس کمی تاخیر دارد و به‌خوبی واکنش نشان نمی‌دهد، به‌معنی وجود مشکل در گیربکس است. تاخیر در عملکرد گیربکس اغلب به‌دلیل نشت یا آلودگی روغن گیربکس، نگهداری نادرست از گیربکس و یا نفوذ ناخواسته آب در قطعات آن اتفاق می‌افتد. اگر به‌موقع این مشکل را برطرف نکنید، احتمال دارد با گرمای بیش از حد، به قطعات داخلی گیربکس آسیب برساند، بنابراین آن را سرسری نگیرید.
۴. استشمام بوی سوختگی از خودرو
اگر بویی مانند لاستیک سوخته یا دود از موتور خودرو استشمام می‌کنید، می‌تواند نشان‌دهنده‌ی وجود مشکل، در گیربکس خودرو باشد. معمولا این مشکل به‌دلیل نشت روغن گیربکس یا کم شدن مقدار آن رخ می‌دهد. زیرا وقتی سطح مایع گیربکس پایین می‌آید، منجر به اصطکاک روی دنده‌ها شده و گرم شدن بیش از حد گیربکس و آتش گرفتن آن را به‌دنبال دارد. از این‌رو، بوی تند و منحصر به فردی، شبیه به سوختن لاستیک از آن به مشام می‌رسد.
البته بوی سوختگی همیشه ناشی از گیربکس نیست و در برخی موارد، می‌تواند ناشی از مشکلات رادیاتور یا کم شدن روغن موتور باشد. بنابراین اگر متوجه بوی غیرعادی از موتور شدید، بلافاصله ماشینتان را به تعمیرگاه ببرید.
۵. نشت مایع گیربکس از زیر ماشین
نشت مایع گیربکس، معمولا یکی از مشخص‌ترین علائم خرابی گیربکس است. بنابراین اگر در تعویض دنده مشکل دارید، زیر خودروی خود را چک کنید و ببینید آیا مایع گیربکس نشت کرده است یا خیر. برای اینکه بهتر متوجه شوید مایع از کجا نشت کرده است می‌توانید چند تکه مقوا را زیر خودروی خودر در محلی که آن را پارک می‌کنید، قرار دهید. بعد مقوا را بیرون بکشید و نشت مایعات را مشاهده کنید. اگر لک قرمز روی مقوا می‌بینید روغن گیربکس نشتی دارد.
۶. تولید سر و صدا و لرزش، توسط ماشین در حالت خلاص
اگر ماشین در حالت خلاص، دچار لرزش شود یا صدا تولید کند، معمولا نشانهی وجود مشکل در گیربکس است که این مشکل، می‌تواند ناشی از کم شدن سطح روغن گیربکس یا آسیب رسیدن به چرخ‌دنده‌ها و قطعات داخلی گیربکس باشد. گاهی می‌توان صرفا با تعویض روغن گیربکس مشکل را برطرف کرد، اما اگر رفع نشد باید آن را به مکانیک بسپارید.
مطالب بیشتر: دلایل لرزش ماشین در شرایط مختلف چیست؟
۷. روشن شدن چراغ‌های چک موتور
چراغ هشدار، لرزش‌های جزئی و غیرعادی که شما ممکن است متوجه آن‌ها نباشید را می‌تواند تشخیص دهد. بنابراین روشن شدن چراغ هشدار اغلب نشانهی واضحی از وجود مشکل در خودرو است و هرگز نباید از آن چشم‌پوشی کرد. این موضوع به موتور و اجزای آن بستگی دارد و معمولا اولین چیزی که باید بررسی کنید گیربکس است.
۸. درست کار نکردن پدال کلاچ
یکی دیگر از علائم خرابی گیربکس این است که کلاچ به‌راحتی آزاد نمی‌شود و هنگام گرفتن کلاچ مجبور می‌شوید پای خود را زیاد از حد بالا یا پایین ببرید. این مشکل، اغلب به‌دلیل تنظیم نبودن سیستم عملکرد کلاچ مانند، سیم یا صفحه کلاچ رخ می‌دهد. اگر کلاچ زیاد پایین است، دلیل آن می‌تواند ناشی از نشتی مایع هیدرولیک یا نقص در اتصالات سیستم هیدرولیکی باشد که عملکرد صحیح کلاچ به آن بستگی دارد، اما اگر کلاچ بیش از حد بالاست، دلیل آن ممکن است دیسک یا صفحه کلاچ فرسوده باشد که نیاز به تعویض دارد.
۹. بالا رفتن دور موتور و لرزش ماشین
لرزش‌های گاه و بی‌گاه ماشین، می‌تواند ناشی از ساییدگی اجزای داخلی سیستم گیربکس باشد. با فرسوده شدن قطعات داخلی سیستم گیربکس یا کاهش سطح روغن، بخش‌های مختلف گیربکس روی هم ساییده شده و اصطکاک زیادی به‌وجود می‌آید. به همین دلیل دور موتور بالا رفته و ماشین دچار لرزش می‌شود.
۱۰. حرکت نکردن خودرو روی دنده
اگر ماشین را روی دنده یک قرار می‌دهید اما حرکت نمی‌کند، به این معنی است که مشکلی در گیربکس وجود دارد. این مشکل ناشی از کاهش سطح روغن گیربکس است که به‌دلیل نشت روغن، عدم تعویض به‌موقع روغن یا شکستن دریچه‌ی مخصوص آن، اتفاق می‌افتد.
۱۱. کاهش قدرت خودرو
اگر موتور خودرویتان به‌درستی کار می‌کند اما ماشین قدرت کافی ندارد، از علائم خرابی گیربکس است. در این‌صورت باید آن را به مکانیک نشان دهید. این مشکل ممکن است به‌دلیل از کار افتادن قطعات داخلی سیستم یا نشتی روغن گیربکس باشد. دلیل دیگر ممکن است داغ شدن بیش از حد گیربکس باشد. وقتی گیربکس داغ می‌کند، یعنی روغن به قسمت‌های داخلی آن نمی‌رسد. این امر باعث می‌شود گیربکس آسیب ببیند.
۱۲. لغزیدن و بیرون پریدن دنده
لغزش دنده، زمانی اتفاق می‌افتد که دنده به‌طور خودکار (بدون اینکه خودتان دنده‌ها را تعویض کنید) از جای خود خارج شده و به حالت خلاص در می‌آید. بیرون پریدن دنده، بسیار خطرناک است زیرا می‌تواند باعث شود که ماشین شما ناگهان از حرکت بایستد یا به سمت جلو حرکت کند و ایمنی سرنشینان خودرو را به خطر بیندازد.
در گیربکس‌های دستی، این مشکل اغلب به‌دلیل فرسوده بودن کلاچ و در گیربکس اتوماتیک، در اثر سایش و پارگی قسمت‌های مختلف مانند صفحات کلاچ، دنده‌ها یا شُل بودن بلبرینگ‌های سر و ته گیربکس ایجاد شود. در زمان مواجه شدن با این مشکل، در اسرع وقت باید به مکانیکی مراجعه کنید.
نتیجه گیری
معمولا یک خرابی جزئی در یکی از اجزای گیربکس می‌تواند کل سیستم را درگیر و به سایر اجزای آن، آسیب جدی وارد کند. اگر در زمان خرابی، ایرادهای گیربکس خود را نادیده بگیرید، این مشکلات در طولانی‌مدت افزایش یافته و باعث می‌شوند هزینه‌های زیادی را متحمل شوید. بنابراین شما با دانستن علائم خرابی گیربکس، می‌توانید سریع‌تر متوجه وجود مشکل در گیربکس شده و برای رفع آن اقدام کنید. برای این منظور ضروری است دانش خود را در زمینه مشکلات خودرو افزایش دهید و بتوانید با بررسی اولیه‌ی مشکل، سریعاً ایراد به‌وجود آمده را برطرف کنید. پس با مشاهده‌ی عوامل بالا، تعمیرات گیربکس خودروی خود را شروع کنید.
