سیم کشی خودرو یکی از جنبه‌های حیاتی سیستم الکتریکی خودرو است که نقش اساسی در تامین انرژی اجزای مختلف و تضمین عملکرد روان خودرو دارد. درک سیم کشی خودرو نه‌تنها برای تعمیرکاران، بلکه برای مالکان خودرو نیز ضروری است. در این مقاله از وبلاگ ایگل، اجزای سیم کشی خودرو، کدهای رنگ، نحوه‌ی عیب‌یابی و… را بررسی خواهیم کرد. پس تا پایان این مطلب همراه ما باشید.
جلوگیری از سرقت خودرو
- ردیابی لحظه‌ای و آنلاین خودرو
- هشدار روشن شدن خودرو
- خاموش کردن خودرو از راه دور
منظور از سیم کشی خودرو چیست؟
سیم‌کشی خودرو به شبکه‌ای از اتصالات الکتریکی اطلاق میشود که سیگنال‌ها را در سراسر خودرو منتقل می‌کند. برای اینکه درک بهتری از سیم‌کشی داشته باشید می‌توانید آن را مانند رگ‌های خونی در بدن انسان تصور کنید که در سرتاسر بدن انسان گسترش یافته‌اند و وظیفه دارند اکسیژن و مواد غذایی (سیگنال و انرژی الکترونیکی) را با کمک پمپاژ قلب (دینام) به تمام اعضای بدن (قطعات الکترونیکی خودرو) برسانند.
بدون سیم کشی مناسب، برق تولیدی دینام، هدر رفته و بلااستفاده میشود؛ ضمن اینکه قطعات الکترونیکی خودرو نیز انرژی مورد نیاز خود را دریافت نمی‌کنند و در نتیجه کارایی لازم را نخواهند داشت.
پیش از این در مقاله‌ی «مالتی پلکس خودرو» به بررسی کامل خودروهای مجهز به این سیستم پرداخته‌ایم که مطالعه‌ی آن برای شمایی که به‌دنبال کسب اطلاعات درباره‌ی سیستم برق و سیم‌کشی خودرو هستید، مفید خواهد بود.
اجزای سیستم سیم کشی خودرو
در ادامه برخی از اجزای کلیدی در سیم کشی خودرو را که شامل، سیم‌ها، فیوزها و اتصالات میشود را بررسی می‌کنیم و خواهیم دید که چگونه این اجزا با همدیگر هماهنگ می‌شوند.
1. سیم‌ها
سیم‌ها وظیفه دارند که انرژی الکتریکی را از باتری دریافت و در میان قطعات الکترونیکی که در سراسر ماشین قرار دارند توزیع کنند. علاوه بر این، انتقال سیگنال‌‌های دریافتی از سنسورها و کامپیوتر خودرو نیز برعهده‌ی سیم‌ها قرار دارد. این بدان معناست که انواع مختلفی از سیم در ماشین وجود دارد.
سیم‌هایی که سیگنال‌ها را منتقل می‌کنند تقریباً هیچ جریانی ندارند، اما آن‌هایی که برق قطعات الکتریکی خودرو را تامین می‌کنند، جریان زیادی دارند. مقاومت هر سیم نیز باید بسته به جریانی که از آن عبور می‌کند انتخاب شود؛ چراکه اگر جریان زیادی از سیم عبور کند، موجب گرم شدن بیش از حد و در نتیجه ذوب شدن شدن سیم میشود.
به‌طور کلی، مقدار جریانی که سیم می‌تواند تحمل‌کند، به طول، جنس و قطر آن بستگی دارد. بیایید نگاهی گذرا به چگونگی تأثیر هر یک از این ویژگی‌ها بر ظرفیت حمل جریان، توسط سیم بیندازیم:
- طول سیم: طول سیم با مقدار مقاومت آن، ارتباط مستقیم دارد؛ یعنی هرچه سیم بلندتر باشد، مقاومت آن بیشتر است. در واقع، سیم‌های بلندتر به‌دلیل طول بیشتر، شانس تبادل گرمایی بهتری دارند، اما به‌دلیل مقاومت بیشتر، شدت جریان مجاز عبوری از آن‌ها کاهش می‌یابد.
- جنس سیم: سیم خودرو معمولا از رشته‌های مسی ریز تشکیل شده است. به‌طور کلی، هرچه رشته‌ها ریزتر باشند، مقاومت سیم کمتر شده و جریان بیشتری را می‌تواند انتقال دهد. نوع مس استفاده شده نیز بر مقاومت سیم تاثیر دارد.
- قطر سیم: قطر سیم نیز در تعیین میزان مقاومت سیم موثر است. قطر و مقاومت با همدیگر رابطه‌ی معکوس دارند، یعنی هرچه قطر سیم بزرگ‌تر باشد مقاومت کم‌تری دارد.
2. فیوزها
فیوزها از سیم‌هایی که به آن متصل شده‌اند محافظت می‌کنند. چنانچه به هر علتی در مسیر سیم‌کشی، جریان برق بیش از حد مقاومت باشد، فیوزها می‌پرند و جریان برق قطع میشود. این کار باعث محافظت از سیم و ممانعت از آسیب‌رسیدن به قطعات خودرو میشود.
نوسانات جریان برق در خودرو، می‌تواند آسیب زیادی به تجهیزات الکتریکی خودرو وارد کند و هزینه‌ی بالایی روی دستتان بگذارند، اما وجود فیوز، به کنترل این نوسانات کمک می‌کند.
فیوزها عمدتا از یک نوار فلزی ساخته شده‌اند و در یک محفظه‌ی غیررسانا قرار دارند. زمانی‌که جریان بیش از حد مجاز افزایش می‌یابد، این نوار فلزی ذوب شده و مسیر جریان، مسدود میشود.
اکثر خودروها دارای دو پنل فیوز هستند:
- در محفظه‌ی موتور: فیوزهای مربوط به قطعاتی مانند فن‌های خنک‌کننده، پمپ ترمز ضدقفل، پمپ بنزین و ECU در این بخش قرار گرفته‌اند.
- داخل داشبورد و نزدیک به زانوی راننده: فیوزهای مربوط به قطعات و سوئیچ‌های واقع در محفظه‌ی کابین خودرو، در این بخش قرار دارند.
فیوزها دارای تنوع بسیار بالایی هستند، ولیکن تنها چند نوع محدود آن در خودروها مورد استفاده قرار می‌گیرند که عبارتند از:
- فیوزهای مستطیلی و سرامیکی: این فیوزها از دو پایه تشکیل شده‌اند که یک سیم ضخیم آن‌ها را به‌همدیگر متصل می‌کند. چنانچه جریان از مقدار مجاز تجاوز نماید، سیم رابط ذوب شده، ارتباط بین دو پایه قطع و مسیر جریان باز خواهد شد.
- فیوزهای شیشه‌ای: در فیوزهای شیشه‌ای، دو سر فیوز با یک سیم نازک به همدیگر متصل می‌شوند و در صورت عبور جریان بیش از مقدار معمول، سیم مربوطه ذوب میشود.
- فیوز فلزی: در فیوز فلزی در صورت عبور جریان بیش از مقدار مجاز، ارتباط بین دو سرِ سیم قطع می‌گردد.
3. اتصالات یا سوکت‌ها
سومین بخش از سیستم سیم کشی خودرو اتصالات یا همان سوکت‌ها هستند که سیم‌ها را به قطعات الکترونیکی خودرو متصل می‌کنند. وجود اتصالات در خودرو از دو جنبه حائز اهمیت است:
- بدون اتصالات یا سوکت‌ها، انتقال جریان به مصرف‌کننده صورت نمی‌گیرد.
- تعویض قطعات مصرف‌کننده که سیم‌پیچ‌ها از آن‌ها عبور می‌کنند یا به آن‌ها منتهی می‌شوند، بدون وجود سوکت‌ها و اتصالات امکان‌پذیر نیست.
اتصالات خود چهار جزء اصلی دارند:
- پوسته
پوسته‌ی سوکت، در واقع قالب اصلی سوکت است که تمام اجزا درون آن قرار می‌گیرند. اتصال دو سر نری و مادگی سوکت در این بخش، توسط یک گیره‌ی اتصال صورت می‌گیرد. روی این پوسته سوراخ‌ها و دندانه‌هایی وجود دارد که پین‌ها را در خود جای می‌دهد و قفل می‌کند. همچنین شیارهایی برای نگه داشتن واشر وجود دارد.
- پین‌ها
پین‌ها وظیفه‌ی هدایت الکتریسیته را از یک نیمه‌ی سوکت به نیمه‌ی دیگر، برعهده دارند. پین‌ها با استفاده از ابزار مخصوص به سیم‌ها فشرده می‌شوند. بخشی از پین به دور سیم لخت می‌پیچد و بخش دیگر روی عایق می‌چسبد. این کار جدا کردن سیم از پین را سخت‌تر می‌کند.
- نگهدارنده‌ی پین/سوکت
نگهدارنده‌ی پین، قطعه‌ای پلاستیکی است که برای نگهداری پین‌ها به‌کار می‌رود و از جدا شدن و خروج پین‌ها جلوگیری می‌نماید.
- واشر عایق
واشر عایق از ورود آب به سوکت جلوگیری می‌کند. هر سوکت دارای یک واشر است که در پشت سوکت قرار می‌گیرد. اگر که این واشر از کیفیت مناسبی برخوردار نباشد، سوکت مربوطه ضدآب نبوده و خیلی زود آسیب می‌بیند.
آشنایی با کد رنگ سیم کشی خودرو
در سیم کشی خودرو، اغلب از سیم‌های رنگی برای شناسایی عملکردها و اتصالات خاص استفاده میشود. درک این کدهای رنگی می‌تواند هنگام عیب‌یابی سیم کشی خودرو مفید باشد. در ادامه رایج‌ترین کدهای رنگی در سیم کشی را بررسی می‌نماییم:
| رنگ سیم | کاربرد سیم |
| آبی | سیم اتصال‌دهنده‌ی کلید و چراغهای بزرگ جلوی خودرو |
| آبی و سفید | متعلق به چراغ نور بالای جلوی خودرو |
| آبی و قرمز | متعلق به چراغ نور پایین جلوی خودرو |
| قرمز | سیم اتصال‌دهنده‌ی کلید و چراغهای کوچک جلو و عقب ماشین |
| زرد | سیم اتصال‌دهنده‌ی دینام، جعبه فیوز و سیم چراغ شارژ |
| سبز | سیم اتصال‌دهنده‌ی فیوز، مصرف‌کننده‌‌ها و چراغ راهنما |
| سبز و سفید | متعلق به چراغ راهنمای سمت راست |
| سبز و قرمز | متعلق به چراغ راهنمای سمت چپ |
| سبز و بنفش | متعلق به چراغ ترمز |
| سبز و قهوه‌ای | متعلق به چراغ دنده عقب |
| سفید | سیم متصل به کویل، چراغ روغن و چراغهای اخطاردهنده |
| مشکی | مخصوص اتصال بدنه |
دلایل آسیب رسیدن به سیم کشی خودرو
از مهم‌ترین دلایلی که منجر به آسیب دیدن سیم کشی خودرو میشود، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ممکن است نوسان برق باعث آسیب زدن به سیستم سیم کشی خودرو شود. با خراب شدن و آسیب به قسمتی از این سیم کشی، سیستم دچار اتصالی شده و ممکن است موجب آتش‌سوزی و از کار افتادن خودرو شود.
- مورد دیگری که ممکن است باعث آسیب به این سیستم شود، خرابی باتری ماشین است. اگر باتری ماشین آسیب دیده باشد و نتواند به‌خوبی برق را به قطعات برساند، سیم‌ها گرم شده و به آن‌ها آسیب می‌رسد.
- عایق سیم می‌تواند به‌دلیل گرما، لرزش و گذشت زمان، از بین برود. از بین رفتن عایق، سیم‌ها را در معرض دید قرار می‌دهد و می‌تواند باعث ایجاد اتصال کوتاه شود و خطر آتش‌سوزی را به‌دنبال داشته باشد.
- نصب نادرست آپشن‌‌های جدید روی خودرو (به‌عنوان مثال، یک سیستم استریو جدید یا اضافه کردن چراغهای اضافی) ممکن است در سیم کشی موجود تداخل ایجاد کند. این کار می‌تواند منجر به بارگذاری بیش از حد مدارها، عایق‌بندی ضعیف سیم‌ها یا شل شدن اتصالات شود.
- ضربات شدید ناشی از تصادف، می‌تواند سیم‌ها را له کند یا باعث قطع شدن آن‌ها شود. علاوه بر این، تعمیرات پس از تصادف نیز اگر با دقت انجام نشود، می‌تواند منجر به بروز مشکلات در سیم کشی شود.
- رطوبت بیش از حد یا قرار گرفتن در معرض آب، می‌تواند منجر به بروز خوردگی در اتصالات سیم کشی شود. علاوه بر رطوبت، دمای بالا نیز می‌تواند باعث شود که عایق سیم سریع‌تر از بین برود.
علائم خرابی سیم کشی خودرو
دانستن علائم خرابی سیم کشی خودرو، به شما کمک می‌کند که به‌موقع از بروز مشکلات در خودرو خود آگاه شوید و از خسارات هنگفت در آینده پیشگیری کنید. مهم‌ترین علائمی که به شما می‌گویند مشکلی در سیستم برق و سیم کشی ماشین‌تان وجود دارد، عبارتند از:
۱. تخلیه‌ی انگلی باتری
اگر پس از خاموش کردن ماشین‌تان، جریان تولید شده توسط باتری خودرو، همچنان کشیده میشود، بدین معناست که تخلیه‌ی انگلی باتری رخ داده است. به‌طور معمول، همیشه یک وسیله‌ی جانبی (مثلا سنسور یا چراغی که خاموش نشده) باعث تخلیه انگلی باتری خودرو میشود. اما در برخی مواقع ممکن است نقصی در سیم کشی وجود داشته باشد.
با مراجعه به مقاله‌ی «چرا باتری ماشین زود خالی میشود» می‌توانید اطلاعات بیشتری درباره‌ی این مشکل به‌دست بیاورید.
۲. مشکل در راه‌اندازی ماشین
استارتر موتور برای به‌راه‌اندازی موتور و روشن کردن خودرو، به جریان الکتریکی قابل توجهی نیاز دارد. درصورتی‌که مشکلی در سیم‌کشی وجود داشته باشد، در جریان برق تداخل به‌وجود می‌آید و همین‌امر می‌تواند کارکرد موتور را با مشکل مواجه کند. این مشکل ممکن است به‌صورت ریپ زدن ماشین قبل از استارت زدن، طول کشیدن زمان روشن شدن خودرو یا در موارد شدیدتر، روشن نشدن خودرو آشکار شود.
۳. نورهای سوسوزن
همان‌طور که در بالاتر هم گفتیم، نقص در سیم کشی، باعث بروز تداخل در جریان الکتریکی میشود. نرسیدن برق کافی به چراغ‌ها، باعث میشود که سوسو بزنند، نورشان کم شود یا حتی به‌طور کامل خاموش شوند. به‌طور مشابه، ممکن است متوجه عملکرد نامنظم سایر قطعات الکترونیکی، مانند سیستم استریو، شیشه‌های برقی خودرو و… نیز بشوید.
۴. بوی سوختگی
استشمام بوی سوختگی شدید در ماشین، می‌تواند نشان‌دهنده‌ی داغ شدن سیم کشی خودرو باشد. این اتفاق، معمولا زمانی رخ می‌دهد که که عایق سیم به‌دلیل گرم شدن بیش از حد سیم‌ها ذوب میشود. گرمای بیش از حد، ممکن است به‌خاطر افزایش مقاومت یا فرسودگی سیم‌ها رخ دهد.
نحوه عیب یابی سیم کشی خودرو
عیب یابی سیم کشی ماشین، یک کار پیچیده است که هر کسی از عهده‌ی انجام آن برنمی‌آید و لازم است که به افراد متخصص در این زمینه مراجعه شود. اما برای آشنایی کلی شما با نحوه عیب یابی سیم کشی خودرو سعی کردیم آن را در قالب چند مرحله به شما توضیح دهیم:
۱. مشکل را شناسایی کنید: مشخص کنید که با چه مشکل الکتریکی خاصی مواجه هستید. به‌عنوان مثال، این مشکل می‌تواند خرابی چراغ یا سوختن یک فیوز باشد.
۲. جمع‌آوری اطلاعات: برای درک سیستم الکتریکی و یافتن سیم‌ها و اجزای مربوطه، به دفترچه راهنما یا نمودار سیم‌کشی خودرو خود مراجعه کنید.
۳. بازرسی بصری: ظاهر دسته‌ی سیم‌ها، کانکتورها و اجزای مرتبط با قطعه‌ای که مشکل دارد را بررسی کنید. به‌دنبال هرگونه علائم آسیب‌دیدگی، اتصالات شل، سیم‌های فرسوده یا خوردگی باشید.
۴. بررسی فیوزها و رله‌ها: با استفاده از یک تستر یا به‌صورت چشمی، فیوزها را بررسی کنید و ببینید که آیا فیوز سوخته‌ای وجود دارد یا خیر. فیوزهای سوخته یا رله‌ی معیوب را تعویض کنید.
۵. انجام تست‌های پیوستگی: از یک مولتی‌متر تنظیم شده روی حالت پیوستگی برای بررسی برقراری یا قطع اتصال سیم استفاده کنید. پروب‌ها را به نقاط مختلف در طول سیم وصل کنید و بررسی کنید که آیا جریان الکتریکی پیوسته وجود دارد یا خیر. اگر جریان الکتریکی وجود نداشته باشد، ممکن است سیم قطعی داشته باشد.
۶. تعمیر یا تعویض: هنگامی‌که مشکل خاص را شناسایی کردید، سیم‌کشی، اتصالات یا اجزای آسیب دیده را درصورت لزوم تعمیر یا تعویض کنید. تعمیر ممکن است شامل لحیم کردن سیم‌ها و محکم کردن اتصالات باشد.
۷. سیستم را تست کنید: پس از انجام تعمیرات، سیستم الکتریکی معیوب را تست کنید تا مطمئن شوید که مشکل برطرف شده است.
مطالب مرتبط: سوالات عیب یابی خودرو
در نهایت باید گفت که
سیم کشی برق خودرو از جمله حساس‌ترین و پیچیده‌ترین بخش‌های خودرو است. توجه به مشکلات و ایرادات این بخش نیز بسیار مهم بوده و در صورتی‌که مشکل در ابتدای کار تشخیص داده شود، با رفع آن می‌توان از هزینه‌ها و آسیب‌های بسیار بیشتر جلوگیری کرد.
در این مقاله، سعی کردیم که یک بینش کلی درباره سیستم سیم کشی خودرو، اجزای آن، مشکلات و نحوه‌ی عیب‌یابی آن در اختیارتان قرار دهیم. اما توصیه می‌کنیم که اگر به توانایی‌های خود در عیب‌یابی سیم کشی خودرو اطمینان ندارید، از یک مکانیک با‌تجربه یا یک برقکار خودرو کمک بگیرید.
