روغن ترمز یکی از مهم‌ترین بخش‌های ماشین محسوب می‌شود که نقش کلیدی در کارکرد صحیح سیستم ترمز و ایمنی خودرو دارد. اما متاسفانه اغلب رانندگان کمتر به آن توجه می‌کنند. در این مقاله از وبلاگ ایگل قصد داریم به بررسی جزییات روغن ترمز، انواع آن، بهترین زمان تعویض روغن ترمز و نحوه‌ی بررسی آن بپردازیم تا رانندگان بتوانند، روغن ترمز خودروی خود را بهتر مدیریت کرده و از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری نمایند.
جلوگیری از سرقت خودرو
- ردیابی لحظه‌ای و آنلاین خودرو
- هشدار روشن شدن خودرو
- خاموش کردن خودرو از راه دور
روغن ترمز چیست و چه کاری انجام می‌دهد؟
روغن ترمز که با نام روغن تراکم‌ناپذیر نیز شناخته می‌شود، نوعی مایع هیدرولیک است که دو وظیفه‌ی مهم را در خودروی شما ایفا می‌کند:
۱. به توقف خودرو کمک می‌کند
هنگامی‌که پای خود را روی پدال ترمز فشار می‌دهید، میله‌ای پیستون را وارد سیلندر می‌کند و فشاری را در کل سیستم هیدرولیک ایجاد می‌کند. این فشار به داخل لوله‌های ترمز که روغن ترمز درون آن قرار دارد، وارد می‌شود. روغن ترمز، این فشار را به لنت‌های ترمز وارد می‌کند و با چسباندن آن روی روتور، از میزان چرخش چرخ‌ها می‌کاهد و در نهایت باعث متوقف شدن خودرو می‌شود.
۲. از زنگ‌زدگی و خوردگی جلوگیری می‌کند
اکثر روغن‌های ترمز، جاذب رطوبت هستند. این بدان معناست که نه تنها تمام قطعات متحرک و اجزای سیستم ترمز خودروی شما را روغن‌کاری می‌کنند، بلکه هر گونه رطوبت موجود در سیستم ترمز (که در اثر نشتی در خطوط ترمز یا شکستگی مهر و موم در سیلندر اصلی یا کالیپر وارد سیستم شده‌اند) را جذب می‌کنند تا مانع از ایجاد خوردگی و زنگ‌زدگی شوند.
انواع روغن ترمز موجود در بازار
به‌طور کلی، براساس مواد شیمیایی سازنده، نقطه جوش و میزان مهار رطوبت، ۳ نوع روغن موتور در بازار موجود است که در ادامه به بررسی هر یک می‌پردازیم.
۱. DOT3
روغن ترمز DOT3 یکی از پرمصرف‌ترین روغن ترمزهای موجود در بازار است که رنگ زرد کهربایی دارد و معمولاً در خودروهای قدیمی استفاده می‌شود. این روغن بر پایه‌ی گلیکول است و در مقایسه با انواع دیگر، نقطه جوش کم‌تری (در نبودِ رطوبت ۲۰۵ درجه سانتی‌گراد و در صورت وجود رطوبت، ۱۴۰ درجه سانتی‌گراد) دارد. همچنین بسیار جاذب رطوبت است و باید زود‌به‌زود تعویض گردد.
۲. DOT4
روغن ترمز DOT 4 نیز بر پایه گلیکول است اما نقطه جوش بالاتری نسبت به DOT 3 (در نبود رطوبت، ۲۳۰ درجه سانتی‌گراد و درصورت وجود رطوبت، حدود ۱۵۵ درجه سانتی‌گراد) دارد. این روغن ترمز، عملکرد بهتری را هنگام ترمز گرفتن‌های ناگهانی و شدید ارائه می‌دهد و برای خودروهای مدرن با سیستم ترمز پیشرفته مناسب‌تر است.
روغن ترمز DOT4 در مقایسه با DOT3 کمتر مستعد جذب رطوبت است اما همچنان می‌تواند مقداری رطوبت را در طول زمان جذب کند. درنتیجه ممکن است به خوردگی سیستم ترمز منجر شود.
۳. DOT5
برخلاف DOT3 و DOT4 که بر پایه‌ی پلی اتیلن گلیکول هستند، DOT5 بر پایه سیلیکون است که باعث می‌شود در مقایسه با مایعات مبتنی بر گلیکول، رطوبت کم‌تری جذب کند و نقطه جوش بالاتری (260 درجه سانتی‌گراد) داشته باشد.
این نوع روغن، اغلب در ماشین‌آلات سنگین و مسابقه‌ای استفاده می‌شود و برای خودروهای معمولی کاربرد ندارد. استفاده از این روغن برای خودروهای دارای ABS توصیه نمی‌شود.
“استفاده کردن از روغن موتور نامناسب و مخلوط کردن انواع مختلف روغن ترمز، می‌تواند منجر به مشکلات سیستم ترمز، کاهش عملکرد و مسائل ایمنی شود. بنابراین، خیلی مهم است که از نوع صحیح روغن ترمز، مطابق توصیه‌ی سازنده خودروی خود استفاده نمایید.”
بهترین راه برای فهمیدن اینکه چه نوع روغن ترمزی برای خودروی خود نیاز دارید، مراجعه به دفترچه راهنمای ارائه شده توسط سازنده یا مشاهده‌ی درپوش مخزن سیلندر اصلی است.
بهترین زمان تعویض روغن ترمز چه موقع است؟
تعویض روغن ترمز یک بخش ضروری از چک لیست تعمیر و نگهداری خودرو است. اما اینکه چه زمانی برای تعویض روغن ترمز بهتر است، بستگی به عوامل مختلفی از جمله نوع روغن ترمز مورد استفاده، عادات رانندگی شما و توصیه‌های سازنده خودروی شما دارد که بر اساس هریک می‌تواند متفاوت باشد.
۱. توصیه‌های سازنده: اولین و مطمئن‌ترین منبع برای فهمیدن فواصل تعویض روغن ترمز، دفترچه راهنمای خودروی شماست. سازندگان معمولاً توصیه‌های خاصی برای زمان تعویض روغن ترمز ارائه می‌دهند.
۲. زمان و مسافت پیموده شده: به‌عنوان یک قانون کلی، بسیاری از کارشناسان توصیه می‌کنند که روغن ترمز را (صرف نظر از نوع روغن ترمز استفاده شده) هر ۲ تا ۳ سال یک‌بار یا هر ۴۰ هزار تا ۶۰ هزار کیلومتر، تعویض کنید.
۳. شرایط رانندگی: اگر اغلب اوقات در شهرهای شلوغ و پرترافیک، جاده‌‌های ناهموار و مناطق کوهستانی رانندگی می‌کنید یا بارهای سنگین را جابه‌جا می‌کنید، ممکن است زود‌به‌زود (۱ تا ۲ سال یک‌بار یا هر ۲۴ هزار تا ۳۲ هزار کیلومتر) نیاز به تعویض روغن ترمز داشته باشید. زیرا این شرایط می‌تواند دمای ترمز را بالاتر ببرد و فشار بیشتری را به مایع وارد کند.
۴. نوع روغن ترمز: نوع روغن ترمز مورد استفاده نیز می‌تواند بر زمان تعویض آن تاثیر بگذارد. به‌عنوان مثال، روغن‌های ترمز مبتنی بر گلیکول DOT3 و DOT4 رطوبت بیشتری در طول زمان جذب می‌کنند و عملکردشان زودتر کاهش می‌یابد، بنابراین باید هر ۲ تا ۳ سال یک‌بار تعویض شوند. اما روغن ترمز DOT5 که بر پایه‌ی سیلیکون است، رطوبت کم‌تری جذب می‌کند و ممکن است عمر مفید بیشتری داشته باشد (معمولا ۳ تا ۵ سال یک‌بار نیاز به تعویض خواهد داشت).
چگونه بفهمم که روغن ترمز نیاز به تعویض دارد؟
نشانه‌های فرارسیدن زمان بررسی یا تعویض روغن ترمز عبارت‌اند از:
۱. روشن شدن چراغ ABS
هنگامی‌که چراغ ABS ماشینتان روشن می‌شود، در اغلب مواقع باید آن را به‌عنوان علامتی برای بررسی روغن ترمز و جایگزینی آن در نظر بگیرید.
۲. سفت شدن پدال ترمز
اگر پدال ترمز خودرو نسبت به قبل سفت شده است و هر بار برای ترمز گرفتن نیاز به نیروی بیشتر برای فشار دادن پدال دارید، احتمالا روغن ترمز به دلایلی ازجمله نشتی، فرسودگی لنت و خرابی محفظه‌ی روغن در اثر گرما، کاهش یافته است.
۳. شنیدن صداهای عجیب از سیستم ترمز
یکی دیگر از نشانه‌هایی که به شما می‌گوید روغن کافی در محفظه‌ی ترمز وجود ندارد و یا روغن ترمز نیاز به تعویض دارد، شنیدن صداهای غیر عادی از سیستم ترمز است.
۳. اسفنجی شدن پدال ترمز
اگر پدال ترمز شما مانند گذشته جواب نمی‌دهد و هنگام پا گذاشتن روی آن، نرم، شل یا اسفنجی به نظر می‌رسد، به احتمال زیاد روغن ترمز ماشینتان کم است یا نیاز به تعویض دارد.
۴. استشمام بوی سوختگی قوی و شنیدن صداهای بلند
استشمام بوی سوختگی شدید نیز می‌تواند به این معنی باشد که روغن ترمز ماشینتان سوخته است و باید تعویض شود.
۵. بی‌اثر شدن ترمز
هنگامی‌که سطح روغن ترمز خودروی شما کاهش پیدا کند یا کثیف شود، نمی‌توان انتظار داشت که ترمز کارکرد صحیحی داشته باشد و لنت‌ها درست و سریع کار نخواهند کرد.
چگونه سطح روغن ترمز خود را بررسی کنیم؟
بررسی روغن ترمز بسیار ساده است و تقریباً در هر مکانی قابل انجام است. البته پیش از اینکه به بررسی روغن ترمز بپردازید، این موضوع مهم را به یاد داشته باشید که روغن ترمز سمی است و باید هنگام چک کردن آن، با احتیاط اقدام کنید.
برای شروع فقط کافی است که مراحل زیر را برای بررسی روغن ترمز خودروی خود دنبال کنید:
１. خودروی خود را روی یک سطح صاف پارک و موتور را خاموش کنید.
２. مخزن مایع ترمز را پیدا کنید. این مخزن، معمولاً یک محفظه‌ی پلاستیکی ساده است که در محفظه‌ی موتور سمت راننده، در مقابل فایروال (firewall) قرار دارد.
３. سطح روغن ترمز را بررسی کنید. اگر خودروی شما قدیمی است، یک میله‌ی اندازه‌گیری دارد که با بیرون کشیدن آن می‌توانید سطح روغن روی آن را اندازه‌گیری کنید (سطح روغن باید بین علامت MIN و MAX باشد). درصورتی‌که میله‌ای وجود نداشته باشد، باید به‌صورت چشمی، سطح روغن را بررسی نمایید.
４. اگر سطح روغن پایین‌تر از علامت MIN است باید به آن اضافه کنید.
５. هنگام بررسی سطح روغن ترمز، وضعیت آن را نیز بررسی کنید. اگر روغن در شرایط خوبی باشد رنگی شفاف و کهربایی دارد. اما اگر رنگ آن، به‌طور قابل توجهی تیره، کدر یا دارای ذرات و آلاینده‌های قابل مشاهده است، ممکن است زمان تعویض روغن ترمز فرا رسیده باشد.
６. پس از اینکه سطح روغن ترمز را بررسی کردید و در صورت لزوم آن را تعویض یا به آن اضافه کردید، درپوش مخزن را نیز تعویض نمایید.
“توجه داشته باشید که هر نوع افت در روغن ترمز خودرو، معمولاً نشان‌دهنده‌ی آن است که نشتی در سیستم ترمز وجود دارد و نیاز است که در اسرع وقت برای تعمیر آن اقدام کنید.”
در نهایت
تعویض روغن ترمز به‌صورت دوره‌ای و منظم، بخشی از روال تعمیر و نگهداری خودرو است که ایمنی شما را در جاده تامین می‌کند، بنابراین نباید این کار را غیر مهم در نظر بگیرید و انجام آن را به تعویق بیندازید.
