موتور خودرو برای انجام وظایفش نیاز به زمانبندی دارد. اگر این زمانبندی به‌درستی انجام نشود، خودروی شما به حرکت در نمی‌آید و سیکل احتراق در سیلندرها به‌درستی انجام نمی‌شود. در حقیقت چرخه‌ی ۴ مرحله‌ای موتورهای بنزینی زمانی درست اتفاق می‌افتد و باعث چرخش میل‌لنگ می‌شود که این مراحل درست در زمان مشخص خود انجام شود. تسمه تایم یا تسمه تایمینگ، قطعه‌ای از موتور است که به تنظیم همین زمانبندی کمک می‌کند. تسمه تایم قطعه‌ای لاستیکی دندانه‌دار است که روی پولی‌های میل‌لنگ و میل‌سوپاپ قرار می‌گیرد. در نگهداری و تعویض تسمه تایم باید حساسیت زیادتری نسبت به خیلی دیگر از قطعات مصرفی خودرو به خرج داد، چراکه در صورت پاره شدن تسمه، خسارت سنگینی را متحمل خواهید شد. در این مقاله از وبلاگ ایگل، بیشتر با نقش تسمه تایم در خودرو آشنا می‌شوید و در انتها متوجه خواهید شد که بهترین زمان تعویض تسمه تایم، چه موقع است.
جلوگیری از سرقت خودرو
- ردیابی لحظه‌ای و آنلاین خودرو
- هشدار روشن شدن خودرو
- خاموش کردن خودرو از راه دور
نقش تسمه تایم در خودرو چیست؟
تسمه تایم یکی از اصلی‌ترین اجزای موتور ماشین است که بدون وجود آن، موتور خودرو نیز به حرکت درنمی‌آید و خودرو روشن نمی‌شود. تسمه تایم را باید جزئی از قطعات موتورهای احتراق داخلی به حساب آورد. این تسمه، پولی‌های میل‌لنگ و میل‌سوپاپ را به یکدیگر متصل می‌کند و طوری تنظیم شده است که با هر ۲ دور چرخش میل‌لنگ، میل‌سوپاپ نیز یک دور می‌چرخد.
قبل از تسمه تایم، از زنجیر تایم برای تنظیم زمانبندی میل‌سوپاپ‌ها استفاده می‌شد. زنجیر تایم در مقایسه با تسمه تایم عمر طولانی‌تری دارد، اما به دلیل آهنی بودن سروصدای بیشتری در برابر تسمه تایم ایجاد می‌کند، هزینه بیشتری داشته و تعمیر آن هم سخت‌تر است. امروزه در اغلب خودروهای داخلی و خارجی، از تسمه تایم استفاده شده است.
از آنجایی که نقش تسمه تایم در خودرو، تنظیم زمانبندی باز و بسته شدن سوپاپ‌هاست، هرگونه لغزش این تسمه روی فولی متصل به میل‌لنگ یا میل سوپاپ باعث اشکال در عملکرد موتور می‌شود، به همین دلیل، روی این تسمه دندانه‌هایی وجود دارد که این دندانه‌ها روی فولی‌های دندانه‌دار قرار می‌گیرد و بدین‌صورت، هیچ لغزشی صورت نمی‌گیرد.
بهترین زمان تعویض تسمه تایم
تعویض تسمه تایم بستگی به عملکرد و کارکرد خودرو دارد. اما به‌طور کلی، زمانی که کارکرد خودرو به ۶۰ تا ۷۰ هزار کیلومتر رسید بهتر است که تسمه تایم تعویض شود. البته ناگفته نماند مه این بازه‌ی کلی است و زمان تعویض تسمه تایم در خودروهای مختلف می‌تواند متفاوت باشد، به‌عنوان مثال بهترین زمان تعویض تسمه تایم برای پژو 206، پژو ۲۰۷، پژو پارس و رانا به ازای هر ۶۰ هزار کیلومتر، برای پژو ۴۰۵ هر ۷۰ هزار کیلومتر، برای ال ۹۰ هر ۴۰ هزار کیلومتر و برای پراید هر ۱۰۰ هزار کیلومتر است.
علاوه بر این، از آنجایی‌که ممکن است خودرویی برای مدت طولانی کار نکرده باشد، نمی‌توان کیلومتر را برای این خودروها ملاک خوبی قرار داد، در این صورت باید به تاریخ تولید تسمه تایم دقت کرد که معمولاً از زمان تولید تسمه تایم، ۳ تا ۵ سال می‌توان از آن استفاده کرد.
مطالعه‌ی بیشتر: چک لیست تعمیر و نگهداری خودرو
علائم خرابی یا شکستگی تسمه تایم چیست؟
گاهی نیاز است که تسمه تایم زودتر از زمان اعلام شده توسط شرکت خودروساز تعویض شود. در واقع علائمی وجود دارد که می‌تواند زنگ خطر پارگی تسمه تایم را برای شما به صدا درآورد.در ادامه، رایج‌ترین علائم خرابی یا شکستگی تسمه تایم را گردآوری کرده‌ایم که به شما در تشخیص به‌موقع خرابی این قطعه‌ی مهم در خودرو و تعویض به‌موقع آن کمک کنیم.
۱. شنیدن صدای تیک تیک از موتور
خرابی تسمه تایم می‌تواند یک صدای شبیه به “تیک تیک” ایجاد کند که از موتور شما شنیده می‌شود. این صدای تیک تیک همچنین می‌تواند نشانه‌ای از کم شدن روغن موتور باشد، بنابراین هر زمان این صدا را شنیدید ابتدا روغن خودرو را چک کنید، اگر که سطح روغن، طبیعی است، به تعمیرگاه مراجعه کنید تا تسمه تایم ماشینتان را بررسی کند.
۲. روشن شدن چراغ چک ماشین
روشن شدن چراغ چک خودرو یکی از علائمی است که به شما می‌گوید احتمالاً تسمه شل شده، لیز خورده یا یکی از دندانه‌های آن شکسته است. همه‌ی این موارد، نشانه‌های زمان تعویض تسمه تایم هستند و نادیده گرفتن آن‌ها می‌تواند منجر به شکستگی تسمه تایم و در نهایت، آسیب دیدن موتور شود و هزینه‌ی زیادی را روی دستتان بگذارد.
۳. خروج بیش از حد دود از اگزوز موتور
افزایش دود خروجی از اگزوز، نشان می‌دهد که عمل احتراق در موتور به درستی انجام نمی‌شود و یکی از علت‌های این احتراق بد هم می‌تواند عملکرد بد تسمه تایم باشد. در صورت خرابی تسمه تایم، موتور فشار زیادی به قطعات دیگر خودرو وارد می‌کند که این فشار باعث افزایش مصرف سوخت و خروج دود از اگزوز می‌شود.
دود خروجی از اگزوز، می‌تواند رنگ‌های متفاوتی داشته باشد که هر دود معنای متفاوتی دارد. در مقاله‌ی «انواع دود ماشین» بیشتر به این موضوع پرداخته‌ایم.
۴. روشن نشدن موتور خودرو
اگر چندبار استارت زدید، صدای استارت را شنیدید اما ماشین روشن نشد، ممکن است مشکل از تسمه تایم باشد. وقتی شما استارت می‌زنید، در حقیقت میل‌لنگ را به گردش درآورده و بعد هم یک سیکل احتراق موتور اتومبیل اتفاق می‌افتد تا اتومبیل روشن شود. وقتی تسمه تایم خوب کار نکند، شما با استارت زدن، میل‌لنگ را حرکت می‌دهید، اما این حرکت به میل سوپاپ به خوبی منتقل نشده و ماشین روشن نمی‌شود.
مطالعه‌ی بیشتر: ۴ دلیل اصلی روشن نشدن خودرو که نمی‌دانستید!
۵. عدم شتاب مناسب خودرو
یکی دیگر از علائم خرابی تسمه تایم، عدم شتاب مناسب خودرو است. وقتی میزان دور گشتاور موتور بالا می‌رود طبیعتاً این انتظار وجود دارد که شتاب خودرو نیز افزایش یابد اما در صورت گاز نخوردن ماشین، باید شل بودن و خرابی تسمه تایم توسط مکانیک مورد بازبینی قرار گیرد.
۶. کار کردن موتور به‌صورت نامنظم
یکی دیگر از علائم هشداردهنده‌ی فرا رسیدن زمان تعویض تسمه تایم، موقعی است که متوجه می‌شوید موتور به‌طور نامنظم کار می‌کند. مثلا قدرت موتور کاهش می‌یابد و دچار لغزش می‌شود که در حقیقت نشان‌دهنده‌ی آن است که دور موتور بد عمل می‌کند.
مشکلات احتمالی ناشی از پارگی تسمه تایم
اگر تسمه تایم به‌موقع تعویض نشود امکان پاره شدن آن وجود دارد که این اتفاق، خسارات زیادی را برای خودرو به همراه دارد. ۳ اتفاق با پارگی تسمه تایم معمول است که عبارتند از:
- به هم ریختن زمانبندی باز و بسته شدن سوپاپ‌ها
- برخورد پر سر و صدای پیستون‌ها و سوپاپ‌ها
- وارد نشدن مخلوط سوخت و هوا در زمان مناسب به سیلندر و خارج نشدن به موقع دود از آن که باعث کاهش بسیار زیاد نیروی محرکه اتومبیل و در نهایت خاموش شدن ناگهانی ماشین می‌شود.
اولین قطعه‌ای که با خرابی تسمه تایم، آسیب جدی می‌بیند سوپاپ‌ها هستند. پیستون‌ها و سوپاپ‌ها در داخل سیلندر قرار دارند و بر اساس چرخش میل‌لنگ و تنظیم زمانبندی میل‌سوپاپ، پیستون و سوپاپ‌ها برخوردی با یکدیگر ندارند. اما در صورت پاره شدن تسمه تایم، این زمانبندی به هم می‌ریزد و پیستون‌ها و سوپاپ‌ها هم‌زمان به یکدیگر برخورد می‌کنند. این برخورد باعث کج شدن سوپاپ‌ها شده و در عملکرد خودرو اختلال ایجاد می‌کند. این کمترین خسارتی است که به علت خرابی تسمه تایم به خودرو وارد می‌شود. اگر دور موتور بالا باشد و تسمه پاره شود حتی ممکن است سیلندر نیز آسیب ببیند و نیاز به تعویض داشته باشد.
نکات مهمی که درباره تسمه تایم باید بدانید
برای جلوگیری از خرابی زودهنگام تسمه تایم و بالا بردن عمر آن باید به یک سری نکات مهم توجه کنید که از جمله‌ی مهم‌ترین این نکات، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- از تا خوردن تسمه و قرار دادن جعبه ابزار و وسایل دیگر روی تسمه خودداری کنید.
- تسمه تایم باید به‌طور منظم چک شده و در فواصل زمانی معین تعویض گردد.
- تسمه تایم باید فاقد شکستگی در سطح، جدایی لایه‌ها و پریدگی لبه‌ی دندانه‌ها باشد.
- ظاهر تمامی دندانه‌ها باید سالم باشد. در صورت رؤیت خوردگی، پریدگی یا ترک و باز شدن دندانه‌ها از استفاده کردن از آن تسمه تایم پرهیز کنید.
- در زمان تعویض تسمه تایم حتماً قطعاتی مثل پولی، هرزگردها و در صورت امکان واترپمپ را نیز تعویض نمایید. در غیر این صورت خرابی یا ایراد این قطعات سبب آسیب دیدن تسمه خواهند شد.
پیشنهاد می‌کنیم مقاله‌ی «علائم خرابی واتر پمپ» را نیز مطالعه بنمایید.
سخن آخر
تعویض نکردن تسمه تایم و پاره شدن آن خسارات زیادی را به همراه دارد و حتی ممکن است آسیب زیادی به موتور خودرو وارد کند. بنابراین، نگهداری و رسیدگی به تسمه تایم را جدی بگیرید.
مدت زمان اعلام شده از سوی خودروسازان، برای تعویض تسمه تایم متفاوت است. اما به‌طور کلی، زمان تعویض تسمه تایم ممکن است بر اساس گذر زمان (بین ۳ تا ۵ سال یک‌بار) یا بر اساس پیمایش خودرو (بعد از ۶۰ هزار کیلومتر) مشخص شده باشد. که این عدد هم بستگی جدی به کیفیت تسمه تایمی دارد که توسط خودروسازان استفاده شده است. مثلا برای برخی از محصولات شرکت فورد، زمان تعویض تسمه تایم بعد از ۱۶۰ هزار کیلومتر اعلام شده است.
علاوه بر این، چگونگی عملکرد خودرو و نحوه‌ی نگهداری شما از آن نیز در طول عمر تسمه تایم تاثیر دارد. برای تعویض به موقع تسمه تایم و جلوگیری از بروز خسارت بیشتر در خودرو، بهتر است هرچند ماه یک‌بار به کمک یک کارشناس، تسمه تایم را مورد بازدید قرار دهید.
